نیمه عمر: به زمانی که طول می‌کشد تا مقدار داروی موجود در خون نصف شود یک نیمه عمر گویند. مثلاً وقتی بیان می‌شود نیمه عمر دارویی 3 ساعت است یعنی آن مقداری از دارو که توانست به خون برسد 3 ساعت دیگر نصف آن دفع شده است.

چه عواملی تعیین می‌کنند چه مقدار از یک دارو برای بیمار نیاز است؟

1) حداقل دوز موثر دارو

2) فراهمی‌زیستی

3) وزن بیمار

4) نوع و شدت بیماری

چه عواملی تعیین می‌کنند هر چند ساعت یکبار از یک دارو استفاده شود؟

1) حداکثر دوز ایمن دارو

2) فراهمی‌زیستی

3) نیمه عمر دارو

4) نوع و شدت بیماری

اگر علاقه به یادگیری نسخه خوانی دارید باید دارای مدرک معتبر نسخه خوانی باشید.

باقی‌مانده دارو یا متابولیت‌های غیرفعال آن باید از بدن دفع شوند. در داروشناسی روش‌های دفع دارو را بررسی می‌کنیم. بازدم از ریه‌ها (داروهای استنشاقی مثل داروهای بیهوشی)، دفع مدفوع از روده که جذب کیسه صفرا) و دفع ادرار از کلیه و مثانه راه‌های خروج دارو از بدن هستند. داروهایی که روی لوله گوارش اثر می‌گذارند اما در این لوله جذب نمی‌شوند و داروهایی که پس از جذب در کیسه صفرا وارد روده می‌شوند، همراه مدفوع از بدن خارج خواهند شد. اما کلیه اندام اصلی در دفع ترکیبات دارویی غیرفعال است. ترشح و بازجذب فرایند اصلی تشکیل ادرار و ورود مواد از شبکه مویرگی به لوله‌های نفرونی است که بر دفع داروها اثر دارد.

• ترشح: ترشح فرایند ورود مواد از شبکه مویرگی نفرون به مجرای این لوله‌های کلیوی است که در کپسول بومن و لوله‌های نفرونی انجام می‌شود.
  • فیلتراسیون گلومرولی: ترشح مواد از شبکه مویرگی گلومرول به کپسول بومن نفرون، فیلتراسیون گلومرولی نام دارد. داروها همراه سایر این مواد با این فرایند وارد نفرون می‌شوند. به همین دلیل تغییرات نرخ فیلتراسیون کلیوی (GFR) دفع دارو از بدن را تغییر می‌دهد. برای مثال کاهش GFR در بیماری‌های مزمن و حاد کلیه با افزایش غلظت سرمی دارو و افزایش عوارش جانبی همراه است. افزایش اتصال آلبومین-دارو یکی دیگر از عواملی است که تشرح دارو در نفرون را کاهش و غلظت سرمی آن را افزایش می‌دهد.
  • ترشح لوله‌های نفرونی: بخشی از مواد و داروها در پس از عبور از سلول‌های توبولی کلیه وارد لوله‌های نفرونی می‌شوند. داروهای هیدروفیل، قطبی با وزن مولکولی بالادر این قسمت به‌وسیله پمپ‌های غشایی و مصرف ATP از خون وارد سلول‌های توبولی کلیه می‌شوند. اما داروهای هیدروفوب، کوچک و غیرقطبی به‌وسیله انتشار ساده وارد سول‌های لوله‌های نفرونی می‌شوند.
• بازجذب: بازجذب فرایند برگشت آب، الکترولیت‌ها و سایر مواد غیر دفعی از لوله پیچ‌خورده دور به جریان خون کلیوی است. این فرایند در شرایط فیزیولوژیکی نقش مهمی در تنظیم فشار اسمزی بدن دارد. داروهایی با وزن مولکولی پایین، غیرقطبی و هیدروفوب با این فرایند به جریان خون برمی‌گردند. از کلیه به کبد منتقل می‌شوند. آنزیم‌های کبدی با اضافه کردن گروه‌های قطبی انحلاتل این ترکیبات در آب را افزایش و احتمال بازجذب آن‌ها از نفرون را کاهش می‌دهند. سدیم بی‌کربنات و آمونیوم کلرید دو ترکیبی هستند که برای کاهش بازجذب داروهای اسید و باز ضعیف از نفرون‌ها تجویز می‌شوند. سدیم بی‌کربنات با افزایش pH (بار منفی ادرار) و آمونیوم کلرید با کاهش pH (بار مثبت ادرار) از بازجذب این داروها جلوگیری می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

فارماکوکینتیک

اصطلاحات دارویی

فارماکودینامیک+جزوه بیماری شناسی

داروشناسی چیست؟‌ – آموزش فارماکولوژی به زبان ساده + جزوه

نسخه خوانی شماره2