داروشناسی چیست؟‌ – آموزش فارماکولوژی به زبان ساده + جزوه

در این مقاله میخوانید:

داروشناسی

داروها ترکیبات سنتزی یا طبیعی هستند که با تغییر مسیرهای بیوشیمیایی و پیام‌رسانی سلول‌ها به درمان بیماری‌ها کمک می‌کنند. این ترکیبات ساختاری مشابه مولکول‌های بدن دارند و فعالیت این مولکول‌ها را مهار یا تحریک می‌کنند. داروشناسی دانشی بین رشته‌ای است که ساختار داروها، اثر آن‌ها بر بدن، اثر بدن بر دارو و پارامترهای موثر در رسیدن به درمان حداکثری را بررسی می‌کند. در این مطلب توضیح می‌دهیم پارامترهای داروشناسی چیست و داروها با چه مکانیسم‌های فعالیت دستگاه‌های مختلف را تغییر می‌دهند.

داروشناسی چیست ؟

داروشناسی علمی است که اثر بیوشیمیایی و فیزیولوژیک داروهای سنتزی و طبیعی بر بافت‌ها، اندام‌ها و دستگاه‌های بدن را بررسی می‌کند. ساختار دارو، اثر دارو در بدن (دینامیک دارو | برهم‌کنش دارو-رسپتور)، اثر بدن بر دارو (سنتیک دارو | جذب، توزیع‌پذیری، متابولیسم و دفع) و سمیت داروها (تاکسیکولوژی) از موضوعاتی است که در داروشناسی به آن پرداخته می‌شود. داروشناسی را می‌توان بر اساس سیستم هدف در بدن به گروه‌های زیر تقسیم کرد.

 

  • نوروفارماکولوژی: بررسی اثر داروها بر سیستم عصبی مرکزی و محیطی
  • ایمونوفارماکولوژی: بررسی اثر داروها در سیستم ایمنی
  • کاریوفارماکولوژی: بررسی اثر داروها بر سیستم قلبی-عروقی
  • رنال فارماکولوژی: بررسی اثر داروها بر دستگاه ادراری
  • اندوکرین فارماکولوژی: اثر داروها بر سیستم اندوکرین بدن و هورمون‌ها
  • سایکوفارماکولوژی: اثر داروها بر روان، ذهن و رفتار
  • فارماکوژنتیک: بررسی اثر تنوع ژنتیکی بر پاسخ بدن به دارو
  • فارماکواپی‌ژنتیک: بررسی اثر الگوهای اپی‌ژنتیکی بر پاسخ بدن به دارو

دارو چیست ؟

دارو یک ترکیب شیمیایی یا زیستی است که که پس از برهم‌کنش با مولکول‌های بدن موجود زنده فعالیت فیزیولوژیک بدن را مهار یا فعال می‌کند. این ترکیباتی برای اهداف درمانی یا از بین بردن پاتوژن‌ها استفاده می‌شوند. این ترکیبات از نظر ترکیب و ساختار شیمیایی، وزن مولکولی، حالت فیزیکی و روش‌های تجویز تفاوت دارند. ویژگی‌های دارو

  • ترکیب شیمیایی: داروها در سه دسته ترکیبات آلی، معدنی و بیولوژیک تقسیم‌بندی می‌شوند.
    • ترکیبات آلی: بسیاری از داروها از ترکیبات آلی (کربوهیدرات، پروتئین و لیپید) تشکیل می‌شوند. RNAهایی که در روش‌های ژن‌درمانی جدید استفاده می‌شوند را می‌توان گروه جدیدی از داروهای بیولوژیک در نظر گرفت.
    • ترکیبات معدنی: مواد معدنی گروه دیگر از داروها هستند که در تنظیم فرایندهای مختلف بدن نقش دارند. برای مثال لیتیوم یکی از داروهایی است که برای تنظیم فعالیت‌های سیستم عصبی مرکزی تجویز می‌شود. مکمل‌های مواد غذایی (آهن، روی، منیزیوم و کلسیم) در این گروه از داروها قرار می‌گیرند.
    • ساختار: ساختار داروها در اتصال به رسپتورها و آنزیم‌های بدن نقش بسیار مهمی دارد. این ساختار باید شبیه ساختار مولکول‌های طبیعی کاملا مکمل رسپتور یا آنزیم باشد. بسیاری از داروها مولکول‌های آلی با بیش از یک مرکز کایرال و دارای ایزمرهای فضایی متفاوتی هستند که یکی از آن‌ها بهینه‌ترین برهم‌کنش را با مولکول‌های زیستی دارد. به همین دلیل این داروها به شکل مخلوطی از ایزومرها تهیه می‌شوند.
    • حالت فیزیکی: داروها به شکل ترکیبات جامد (قرص، کپسول و پودر)، مایع، گاز، سوسپانسیون یا امولسیون (پماد) تهیه می‌شوند. حالت فیزیکی دارو در انتخاب روش تجویز نقش دارد.
    • روش تجویز: از نظر روش تجویز داروها را می‌توان به انواع تزریقی (عضلانی، وریدی، جلدی و زیرجلدی)، خوراکی (دهان)، زیرزبانی، بین دندانی (بوکو | Bucco)، استنشاقی، «تراپوستی» (Transdermal) و رکتالی تقسیم‌بندی کرد. روش‌های خوراکی و رکتالی برای تجویز داروهای جامد، مایع و سوسپانسیون، روش‌ تزریقی برای تجویز داروهای مایع و سوسپانسیون، روش استنشاقی برای داروهای گازی و روش پوستی برای امولسیون‌ها استفاده می‌شود.
    • وزن مولکولی: داروها مولکول‌هایی با وزن مولکولی بسیار کم (آهن با وزن مولکولی ۷) یا بسیار زیاد (پروتئین آلتپلاس با وزن مولکولی ۵۹،۰۵۰) هستند. اما بیشتر ترکیبات دارویی وزن مولکولی بین ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ دارند. وزن مولکولی کمتر از ۱۰۰ برهم‌کنش اختصاصی مولکول دارو با مولکول‌های تنظیمی و وزن مولکولی بیش از ۱۰۰۰ توزیع‌پذیری دارو در بدن را مختل می‌کند.
    •  

تکنسین داروخانه

تکنسین داروخانه یا نسخه خوان

تکنسین داروخانه به داروساز کمک می نماید تا داروهایی را که بیمار سفارش می دهد آماده کند. تکنسین داروخانه وظیفه دارد تا داروها را با هم مخلوط نماید و نسخه ها را از بیمار دریافت نماید. در حقیقت در داروخانه‌های بزرگ که همه روپوش سفید می‌پوشند، تمایز تکنسین داروخانه یا نسخه خوان از دکتر داروساز کمی سخت است. در ظاهر شبیه به هم هستند و وظایفی مشابه به هم انجام می‌دهند. اما علیرغم این تشابه ظاهری تفاوت‌های زیادی میان وظایف تکنسین داروخانه و داروساز وجود دارد؛ تکنسین یا دستیار داروخانه که در عرف با عنوان نسخه‌خوان هم شناخته می‌شود به نسبت دکتر داروساز وظایف متعدد و عمومی‌تری بر عهده دارد. با این وجود تکنسین نقش مهم و غیرقابل‌انکاری در پیشبرد کار داروخانه و خدمت به بیمار بر عهده دارد.

Image

دانلود رایگان جزوه تکنسین داروخانه (داروشناسی عمومی)